Wat deden de politieke partijen tegen discriminatie van mensen met een beperking? En, wat willen ze gaan doen?

Amsterdam, 16 maart 2021

Door Floor Boots en Ewoud Butter

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen kijken we in een reeks artikelen naar verschillende vormen van racisme, discriminatie en uitsluiting. Wat was het beleid van het kabinet, wat voor (succesvolle) initiatieven hebben politieke partijen de afgelopen kabinetsperiode ondernomen en wat zijn hun plannen voor de komende vier jaar? Dit zevende artikel van Floor Boots en Ewoud Butter gaat over validisme, het discrimineren van mensen met een beperking.

Wat is er de afgelopen vier jaar gebeurd?

Handicap en seksuele gerichtheid als verboden grond van discriminatie toevoegt aan artikel

Een belangrijk voorstel was het initiatiefvoorstel van de Tweede Kamerleden Bergkamp (D66), Özütok (GroenLinks) en Van den Hul (PvdA) dat handicap en seksuele gerichtheid als verboden grond van discriminatie toevoegt aan artikel 1 van de Grondwet. Het voorstel was aanvankelijk geformuleerd door de voormalige Tweede Kamerleden Van der Ham (D66), Azough (GroenLinks) en Timmer (PvdA). Op 30 juni 2019 nam de Tweede Kamer dit initiatiefvoorstel aan. Alleen SGP, PVV, FVD en Van Haga stemden tegen. Op 9 februari werd het ook aangenomen door de Eerste Kamer.

Uitvoering van het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking

Sinds 14 juli 2016 is in Nederland het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking van kracht. Dit verdrag vormt één van de belangrijkste ijkpunten van het Nederlandse beleid. Punt van strijd tussen Tweede Kamer en kabinet is dat Nederland het zogenaamde facultatieve protocol niet heeft ondertekend. Dit facultatieve protocol maakt het mogelijk om rechtstreeks een klacht in te dienen bij het VN-Comité als het VN-verdrag Handicap niet wordt nageleefd.

Het College voor de Rechten van de Mens monitort de voortgang en publiceert hierover jaarlijks een rapport.

• In december 2018 publiceerde het College een rapportwaarin zorgen werden geuit over het verschil in mate van maatschappelijke ondersteuning per gemeente. Een verhuizing heeft hierdoor gevolgen voor de geboden diensten en hulpmiddelen. Ook is de gezondheidszorg voor personen met een psychische beperking vaak niet tijdig beschikbaar. Er is volgens het College nog geen sprake van een toename van het aantal personen met een beperking op de arbeidsmarkt. Ook de ‘Wet passend onderwijs’ heeft niet kunnen voorkomen dat een groot aantal kinderen met een beperking naar een instelling voor speciaal onderwijs moet.
• In 2019 wordt aandacht besteedaan de toegankelijkheid van goederen en diensten. Geconstateerd wordt dat er wat betreft fysieke toegankelijkheid, de toegankelijkheid van informatie en communicatie goede stappen zijn gezet, maar dat nog veel verbetering nodig is. Ook aan de toegankelijkheid van de dienstverlening in de detailhandel, de horeca, webshops valt nog veel te verbeteren, net als aan de veiligheid van mensen met een beperking in allerlei noodsituaties.
• In 2020 concludeerde het College onder andere dat de mogelijkheden voor participatie van mensen met een beperking bij wetgeving en beleid nog niet goed genoeg zijn. De centrale overheid en gemeenten betrekken ervaringsdeskundigen vaak niet of te laat en moeten daar volgens het collegeregels voor opstellen.

Onbeperkt Meedoen

Op 13 juni 2018 stuurde de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het programma ‘Onbeperkt Meedoen!’ naar de Kamer als praktische uitwerking van het VN-verdrag. Dit programma richt zich op de maatschappelijke terreinen die het meest betekenen in het dagelijks leven van mensen: bouwen en wonen, werk, onderwijs, vervoer, participatie en toegankelijkheid, zorg en ondersteuning en het Rijk als organisatie. Doel is dat mensen met mensen een beperking net als ieder ander naar eigen wens en vermogen kunnen meedoen aan de samenleving.

Nivel monitort de voortgang van “onbeperkt Meedoen” en publiceerde eind 2020 de tweede meting van de overkoepelende indicatoren. Hieruit bleek onder andere dat het grootste verschil tussen mensen met een beperking en de algemene bevolking te zien is op het gebied van betaald werk. Hierdoor hebben mensen met een lichamelijke beperking of psychische aandoening vaker het gevoel dat zij niet meetellen.

Actieplan Toegankelijkheid voor de bouw

In januari 2018 stuurde minister Loongrens van Binnenlandse Zaken het ‘Actieplan Toegankelijkheid voor de Bouw’ aan de Tweede om de toegankelijkheid van gebouwen te verbeteren.

Op 27 februari 2020 stuurde de minister een brief over de voortgang naar de Kamer. De minister gaf in de brief onder andere aan dat het als voorschrift in het ‘Besluit bouwwerken leefomgeving’ (Bbl) zal opgenomen worden dat voor het publiek toegankelijke gebouwen over een goed toegankelijke drempel beschikken. Dit zou dan ook gaan gelden voor winkels en restaurants. Knelpunten die het rapport naar voren brengt zijn onder andere “een te gering woningaanbod op de lokale woningmarkt, wachtlijsten voor aangepaste woningen, te hoge huur- en koopprijzen en het gebrek aan mantelzorg-, aanleun- en kangoeroewoningen. Daarnaast kan niet iedereen over adequate zorg, ondersteuning en of aanpassingen beschikken.”

Loonkostensubsidie 

Op 27 maart 2018 liet de staatssecretaris voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid weten van plan te zijn om in de Participatiewet een loonkostensubsidie te vervangen door loondispensatie. Deze plannen waren volgens het College voor de Rechten van de Mens in strijd met het VN-verdrag handicap omdat mensen met een verminderde arbeidsproductiviteit minder pensioen kunnen opbouwen en geen toegang hebben tot werknemersverzekeringen. Op 7 september 2018 liet de staatssecretaris voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid niet verder door te gaan met het uitwerken van loondispensatie. (bron)

En verder:

• Op 15 oktober 2018 stuurde de minister van Binnenlandse Zaken een brief die de Tweede Kamer informeerde over de uitkomsten van het overleg met belangenorganisaties van 6 september 2018, over de vraag of en hoe kiezers met een verstandelijke beperking geholpen zouden kunnen worden bij het stemmen. Er zijn volgens de minister zonder extra wetgeving verschillende maatregelen mogelijk, zoals meer en goede voorlichting over het stemmen en het instellen door gemeenten van mobiele stembureaus. Eerder waren in een brief van 15 juni 2018 al experimenten aangekondigd met ‘early voting’ om mensen met een beperking te kunnen ondersteunen. Minister Ollongren liet op 10 december 2020 wetendat er een  mogelijkheid voor early voting (stembureaus open op maandag en dinsdag) voor mensen met een beperking.
• Een brief van 20 november 2018 bevatte achttien beleidsvoorstellen rond de volgende vier punten: het eenvoudiger maken van bestaande regelingen voor werkgevers en werkzoekenden; het werken aantrekkelijker maken voor mensen met beperkingen; werkgevers en werkzoekenden moeten elkaar gemakkelijker kunnen vinden; bijdragen aan duurzaam werk.
• Tijdens het Algemeen Overleg over discriminatie van 10 december 2020 vroeg de PvdA de minister naar het facultatief protocol van het VN-Gehandicaptenverdrag. De minister liet weten dat haar collega van Ark de Kamer gaan informeren over de stand van zaken bij de evaluatie van de facultatieve protocollen.
• Op 13 oktober 2020 nam de Eerste Kamer een initiatiefwetsvoorstel van de PvdA, D66 en ChristenUnie aan waarin de juridische erkenning van de Nederlandse Gebarentaal (NGT) is vastgelegd. Het is het sluitstuk van een proces van dertig jaar.

Voor dit overzicht is gebruik gemaakt van onze publicatie Discussie en besluitvorming in de Tweede Kamer over racisme en discriminatie 2017-2020 die gebaseerd is op onderzoek in het digitaal archief van de Tweede Kamer en publicaties op het internet waaronder de voortreffelijke overzichten (Stemmingen en koersen) die Radar publiceert.

Wat hebben de partijen in hun verkiezingsprogramma’s staan?

We hebben hiervoor gekeken naar de programma’s van de eerste 15 partijen op de kieslijst.  Daarnaast is het verkiezingsprogramma van NIDA meegenomen. Hierbij is vooral gekeken naar de ‘bulletpoints’ met de belangrijkste punten die in ieder verkiezingsprogramma terugkeren. Dit overzicht is niet alleen gebaseerd op eigen onderzoek, maar er is ook gebruik gemaakt van de bijzonder uitgebreide analyse van verkiezingsprogramma’s van Iederin. Hierin is gekeken naar de 13 partijen die op dit moment één of meer zetels hebben in de Tweede Kamer.

Disclaimer: het is belangrijk te beseffen dat wanneer één partij een specifiek voorstel doet, dat nog niet betekent dat andere partijen dat voorstel niet steunen. Ze hebben het alleen niet in hun verkiezingsprogramma opgenomen.

Wilt u onderstaand overzicht in pdf bekijken, klik dan hier.

Kijk voor een veel uitgebreidere vergelijking op de website van Iederin .

Meer lezen over de verkiezingsprogramma’s? Lees het uitgebreide overzicht op de website van KIS

De artikelen uit deze reeks verschijnen op Republiek Allochtonie en op de verkiezingspagina van het Comité 21 maart.

Bijgevoegde foto is van de hand van Johan Jansen actief voor comité 21 maart