Wat deden de politieke partijen tegen antisemitisme en wat willen ze gaan doen?

Amsterdam, 9 maart 2021

Door Floor Boots en Ewoud Butter

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen kijken we in een reeks artikelen naar verschillende vormen van racisme, discriminatie en uitsluiting. Wat was het beleid van het kabinet, wat voor (succesvolle) initiatieven hebben politieke partijen de afgelopen kabinetsperiode ondernomen en wat zijn hun plannen voor de komende vier jaar? Dit tweede artikel gaat over antisemitisme of jodenhaat of anti-joods racisme.

Wat is er de afgelopen vier jaar gebeurd?

Antisemitisme is een hardnekkige vorm van uitsluiting en racisme die al enkele decennia op de politieke agenda staat. Voor antisemitisme “is geen plaats in onze samenleving”, stond geschreven in het regeerakkoord van het derde kabinet Rutte (VVD, CDA, D66 en ChristenUnie).

IHRA- definitie van antisemitisme

In het najaar van 2018 diende de SGP bij de behandeling van de begroting van Justitie met succes een motie in waarin werd voorgesteld de internationale werkdefinitie van antisemitisme van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA). Deze motie werd gesteund door 50PLUS, de VVD, de SGP, het CDA, de ChristenUnie, de PVV en FvD. Belangrijkste kritiek van de tegenstanders van de definitie is dat zij vrezen dat met deze definitie kritiek op Israël moeilijker wordt.

In augustus 2020 beantwoordde minister Grapperhaus schriftelijke vragen van Kuzu (DENK) over de IHRA-definitie over antisemitisme. De minister liet weten dat hij het oneens is met DENK dat deze definitie gebruikt kan worden om Israël de mond te snoeren. Hij benadrukte dat de IHRA-definitie een niet-juridisch bindend hulpmiddel is.

Twee maanden later, tijdens de begrotingsbehandeling van het ministerie van Justitie & Veiligheid, diende de SGP een motie in waarin het kabinet werd gevraagd om te bevorderen dat de IHRA-definitie voortvarend en herkenbaar in uitvoering komt in de opsporing en vervolging van antisemitisme. Deze motie werd breder gesteund dan de over de IHRA-definitie in 2018: alleen de SP, DENK en de PvdD stemden tegen.

Initiatiefnota antisemitisme

Nadat het Joodse restaurant HaCarmel in Amsterdam voor de derde keer in korte tijd was belaagd, presenteerde Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie samen met  VVD kamerlid Dilan Yesilgöz in maart 2019 een initiatiefnota voor een effectievere aanpak van het antisemitisme. Hierin werden maatregelen voorgesteld op de terreinen onderwijs, jongeren, inburgering, het veiligheidsdomein, het overheidsbeleid, internet, veilig sportklimaat en beogen daarbij ook meer onderzoek in te zetten naar aard, omvang en effectieve aanpak. Ook werd een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding voorgesteld. Bij de behandeling van de voorjaarsnota werd in mei 2019 door de ChristenUnie met succes voorgesteld voor de komende drie jaar drie miljoen euro te reserveren voor het ‘Actieprogramma tegen antisemitisme’.

In juli 2020 stelden de ChristenUnie, VVD, CD, D66, PvdA en SGP gezamenlijk voor om een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB) aan te stellen en deze onder te brengen bij het ministerie van Justitie. Alleen de SP stemde tegen deze motie. Ook werd in juli een motie van SGP Kamerlid Bisschop aangenomen waarin de regering werd verzocht in overleg met de politie en het OM te streven naar het inrichten van speciale eenheden die belast zijn met het aanpakken van antisemitisme. Deze motie werd gesteund door PVV, GroenLinks, PvdA, D66, ChristenUnie, SGP, 50PLUS, Van Haga en Krol.

Nog een coördinator

Tijdens het Kamerdebat over institutioneel racisme in de zomer van 2020 had D66 samen met DENK, VVD, GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, PvdD, 50PLUS en Groep Krol/vKA de regering gevraagd een nationaal coördinator discriminatie en racisme aan te stellen voor de aanpak van discriminatie, racisme en die kan zorgen voor meer inclusiviteit bij de overheid.

De VVD gaf op 10 december 2020 aan te willen zien dat de nationaal coördinatoren met elkaar de samenwerking aangaan, “maar dat het niet allemaal op één kluitje wordt gegooid. Ook CDA kwam met een soortgelijk punt: “Kan de minister bevestigen dat dit (Nationaal Coördinator Antiracismebestrijding, red.) een zelfstandige coördinator zal zijn? Het CDA is van mening dat “specifieke inzet op dit punt helaas nog steeds nodig is.” De minister bevestigde dat de motie voor het aanstellen van een Nationaal Coördinator Antiracismebestrijding uitgevoerd zal worden door minister Grapperhaus en dat dit bij het ministerie van JenV ligt.

Op 13 december werd door de Rijksoverheid bekend gemaakt dat de NCAB begin 2021 van start zal gaan voor een periode van een jaar. De opdracht aan de NCAB is om de minister van JenV “te adviseren over de strafrechtelijke aanpak van antisemitisme, beveiliging en versterken van de samenwerking tussen partijen die een rol hebben in de antisemitismebestrijding.”

Afgelopen week werd bekend dat Eddo Verdoner wordt aangesteld als NCAB.  Verdoner is onder andere voorzitter van het CJO, bestuurslid van het CIDI en lid van de PvdA.

Periodiek rapport

Begin november steunde de Tweede Kamer een motie van D66 en GroenLinks, waarin de regering werd verzocht de mogelijkheden te onderzoeken in overleg met het CBS en eventuele andere centrale onderzoeksinstellingen of het mogelijk is periodiek een rapport uit te brengen met cijfers over racisme, antisemitisme en discriminatie. Alleen de PVV, FVD en Van Haga stemden tegen.

Toename antisemitisme tijdens corona pandemie

Tijdens het Algemeen Overleg Rassendiscriminatie op 10 december 2020 werd door GroenLinks opgemerkt dat het toegenomen antisemitisme mede door de coronacrisis zichtbaar is geworden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan allerlei antisemitische complottheorieën. GroenLinks pleitte er in het overleg voor om aan te sluiten bij de VN-campagne van twaalf landen om de toename van antisemitisme tijdens corona actief te bestrijden.

Een uitgebreidere beschrijving van hetgeen in de Tweede Kamer aan de orde kwam over moslimdiscriminatie en andere vormen van discriminatie en uitsluiting vindt u hier.
Of lees: Antisemitisme. De cijfers (2019) en het beleid (2020). 

Wat hebben de politieke partijen staan in hun verkiezingsprogramma’s om antisemitisme tegen te gaan? 

We hebben hiervoor gekeken naar de programma’s van de 15 partijen die worden behandeld in het overzicht van KIS.  Daarnaast is het verkiezingsprogramma van NIDA meegenomen. Hierbij is vooral gekeken naar de ‘bulletpoints’ met de belangrijkste punten die in ieder verkiezingsprogramma terugkeren 

Er zijn tien partijen die de aanpak van antisemitisme expliciet in hun verkiezingsprogramma vermelden: VVD, CDA, D66, GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, SGP, DENK, BIJ1 en NIDA. Deze partijen kunnen hierover in algemene zin schrijven of in een opsomming van de aanpak van verschillende vormen van discriminatie en racisme. Sommige partijen doen daarnaast ook specifieke voorstellen. 

Let op: het is belangrijk te beseffen dat wanneer één partij een specifiek voorstel doet, dat nog niet betekent dat andere partijen dat voorstel niet steunen. Ze hebben het alleen niet in hun verkiezingsprogramma opgenomen. 

Antisemitisme in verkiezingsprogramma’s

Onderstaand overzicht is ook apart als pdf te bekijken.

De artikelen uit deze reeks verschijnen op Republiek Allochtonie en op de verkiezingspagina van het Comité 21 maart.